पंतप्रधान नरेंद्रभाई मोदी दिनांक २७ जुलै रोजी देशभरात २ लाख ८ हजार ” पंतप्रधान किसान समृद्धी सुविधा केंद्रांचा ” शुभारंभ करणार

*कोकण Express*

*पंतप्रधान नरेंद्रभाई मोदी दिनांक २७ जुलै रोजी देशभरात २ लाख ८ हजार ” पंतप्रधान किसान समृद्धी सुविधा केंद्रांचा ” शुभारंभ करणार*

*प्रसन्ना उर्फ बाळु देसाई , जिल्हा सरचिटणीस तथा किसान मोर्चा – प्रभारी*

पंतप्रधान किसान समृद्धी सुवीधा केंद्र देशभरात २ लाख ८ हजार ठिकाणी सुरु होणार आहेत . देशभरातील शेतकऱ्यांच्या उज्ज्वल भवितव्यासाठी या योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना दर्जेदार बियाणे , औषधे , खते , कीटकनाशके व अन्य अवजारे एकाच ठिकाणी उपलब्ध होणार आहेत .
पंतप्रधान नरेंद्रभाई मोदी दिनांक २७ जुलै २०२३ रोजी राजस्थान मधुन या योजनेच्या देशभरातील केंद्रांचे उद्घाटन करणार आहेत .
वेंगुर्ले तालुक्यात शहरामध्ये ५ केंद्र व ग्रामीण भागात १६ केंद्र आहेत . त्याठीकाणी भाजपाच्या वतीने शेतकऱ्यांना एकत्रित करुन पंतप्रधान नरेंद्रभाई मोदी यांचे उद्घाटनपर संभाषण प्रसारित केले जाणार आहे .

**पार्श्वभूमीः–*
शेतक-यांना शेतीसाठी लागणारी बी-बियाणे, औषधे, औजारे, खते यांच्या खरेदीसाठी वेगवेगळ्या दुकानात जावे लागते.पंतप्रधान किसान सुविधा केंद्र ही योजना शेतक-यांना या सर्व सेवा सुविधा एकाच ठिकाणाहून पुरविण्यासाठी सुरू करण्यात येत आहे.एकाच ठिकाणी बी-बियाणे, औषधे, औजारे, खते उपलब्ध झाल्यामुळे त्यांची धावपळ वाचणार आहे.सध्या तालुका, प्रांत, ब्लॉक, खेडेगांव पातळीवर खतांची किरकोळ विक्री करणारी (रिटेल शॉप) केंद्रे आहेत. त्याचे रूपांतर आता वन स्टॉप शॉप मध्ये होणार आहे.
पंतप्रधान किसान समृद्धी केंद्रांची उद्दिष्टे –
1. शेतक-यांना दर्जेदार बी-बियाणे, औषधे, खते, किटक नाशके हे एकाच ठिकाणी रास्त दरात उपलब्ध करून देणे.
2. शेतक-यांना माती, बियाणे, आणि खतांच्या चाचणीची सुविधा उपलब्ध करून देणे. किंवा जेथे चाचणी सुविधा उपलब्ध आहे. त्या केंद्रांशी शेतक-यांना जोडून देणे.
3. शेतक-यांना लागणा-या अन्य सेवा विक्री पध्दतीने किंवा कस्टम हायरींग सेंटर द्वारे उपलब्ध करून देणे. शेतक-यांना विविध गोष्टींबाबत माहिती पुरविणे.
4. केंद्र व राज्य सरकारच्या शेतकरी कल्याणाच्या योजनांची माहिती देणे.
5. खते, औषधे, किटक नाशके यांचा मागणीनुसार पुरवठा होईल, टंचाई निर्माण होणार नाही, याची काळजी घेणे.
पंतप्रधान किसान समृध्दी योजनेची रूपरेखाः-
देश भरात जिल्हा, तालुका आणि खेडेगाव पातळीवर खतांची किरकोळ विक्री करणारी 2.8 लाख दुकाने आहेत. या खत विक्री दुकानांचे किसान सुविधा केंद्रांमध्ये टप्प्या-टप्प्याने रूपांतर करण्यात येणार आहे.
किसान समृध्दी केंद्रांचे स्वरूपः-
सर्व किसान समृध्दी केंद्राबाहेर फ्लेक्स साईन बोर्ड किंवा ग्लो साईन बोर्ड लावला जावा. या साईन बोर्डचे डिझाईन एकाच पध्दतीने केले असावे.हे बोर्ड दुकानाच्या दर्शनी भागावर दिसतील अशा पध्दतीने लावण्यात यावे.या बोर्डचे फ्रंटेज डिझाईन देशभर सारखेच असले पाहिजे. स्थानिक भाषेनुसार विक्रेत्याचे नाव व अन्य गोष्टी वेगळ्या स्वरूपात असू शकतील. विक्रेत्याचे नांव, पत्ता, जीएटी नंबर ही सर्व माहिती त्या फलकावर पटकन दिसेल अशा पध्दतीने डिझाईन केलेली असावी.शेतक-यांना पटकन वाचता येईल या पध्दतीने ही माहिती बोर्ड लिहीली जावी.
खेडेगाव पातळी ब्लॉक पातळी जिल्हा पातळी
• वस्तू ठेवण्यासाठीचे रॅक
• बसण्याची व्यवस्था
पीओएस मशीन
• क्यूआर कोड / बार कोड / स्कॅनर
• ठळक पध्दतीने वस्तुंची मांडणी
• खत, बियाणे, औषधे यांच्या उपलब्ध साठ्याची माहिती देणारे बोर्ड, सबसिडी, एमआरपी याची माहिती
• शेती विषयची पुस्तके व अन्य माहिती
• लीफ चार्ट
• सॉईल फर्टीलिटी मॅप
• सरकारकडून आलेले संदेश / माहिती याची माहिती देणे.
• खेडेगाव पातळीवरील केंद्रामध्ये उपलब्ध असलेल्या सुविधांखेरीज या केंद्रात खालील सुविधा उपलब्ध असतील.
• स्मार्ट टिव्ही (इंटरनेट सुविधे सह)
• हेल्प डेस्क
• सुविधा केंद्रांशी जोडून देणारी व्यवस्था
• माती परिक्षण सुविधा, बियाणे तपासणीसाठी नमुने गोळा करणे.
• ड्रोन सारख्या सेवेसाठी कस्टम हायरींग फॅसिलिटी
• • ब्लॉक पातळीवरील केंद्रामध्ये उपलब्ध असलेल्या सुविधांखेरीज उपलब्ध असणा-या सुविधा
• सर्व सुविधा मोठ्या पध्दतीने उपलब्ध करणे.
• खते, औषधे, औजारे यांच्यासाठी मोठ्या डिस्प्ले सुविधा. यातून उत्पादनाविषयी शेतक-याला पूर्ण कल्पना येते.
• बसण्यासाठीची व्यवस्था मोठ्या प्रमाणात करायला हवी.
• माती, बियाणे, पाणी, किटक नाशके यांच्या चाचणीची (टेस्टींग) व्यवस्था किंवा अन्य चाचणी केंद्रांची शेतक-यांना जोडून देण्याची व्यवस्था
• कॉमन सर्विस सेंटर

*शेतीमध्ये करता येवू शकणा-या वेगवेगळ्या प्रयोगांची माहिती देणा-या फिल्म दाखविण्यासाठी स्मार्ट टिव्हीचा या केंद्रांमध्ये वापर करता येवू शकतो. तसेच शेतीमध्ये वापरण्यासाठी उपलब्ध झालेले नवे तंत्रज्ञान, यंत्रसामग्री, शेतक-यांच्या यशोगाथा याची माहितीही फिल्मद्वारे या स्मार्ट टिव्हीतून शेतक-यांपर्यंत पोहचवता येईल. शेतक-यांना खताच्या वापराविषयी काही माहिती हवी असल्यास ही माहिती तज्ज्ञ मंडळींकडून उपलब्ध करून देण्यासाठी ती यंत्रणाही स्मार्ट टिव्हीद्वारे सुरू करता येते. या सर्व सुविधा स्थानिक भाषेत उपलब्ध होऊ शकतात.
किसान समृद्धी केंद्राचा आतील भाग U/C/L पध्दतीने तयार करण्यात यावा.त्यामुळे शेतक-यांना उपलब्ध वस्तुंची माहिती पटकन कळू शकेल. या केंद्रांमध्ये ATM असावे.तसेच शक्य असल्यास सौर उर्जेचा वापर त्या ठिकाणी केलेला असावा.
केंद्रात उपलब्ध होणारी खते / सेवा – सुविधा:-
किसान समृद्धी केंद्रात सर्व पध्दतीची खते (सेंद्रीय, जैविक, नायट्रोजनयुक्त
1. , फॉस्फॅटीक, पोटॅश, वॉटर सोल्युबल , मायक्रो न्यूट्रिअन्टस ) या केंद्रातून विक्री होणा-या एकूण खतापैकी 20% खते पर्यायी खतांच्या स्वरूपातील असावी, अशी अपेक्षा आहे.
2. किटक नाशके, औषधे, बियाणे तसेच स्प्रेयर सारख्या छोट्या छोट्या वस्तू या केंद्रातून विकल्या जाव्यात. पिकांवर खते आणि औषधांची ड्रोन मधून फवारणी करायची असेल तर त्याची सुविधा उपलब्ध करून देण्यासाठी शेतक-यांना संबंधीत यंत्रणेशी जोडून देण्याची सुविधा या केंद्रात उपलब्ध असावी.
• चाचणी सुविधा – किसान सुविधा केंद्रात माती तपासणीच्या सर्व सुविधा ब्लॉक, तालुका, प्रांत आणि जिल्हा पातळीवर या केंद्रांमधून उपलब्ध केल्या पाहिजेत.
शेतक-यांना सल्ला देण्याची सुविधाः-
1. शेतक-यांनी कोणती पिके घ्यावीत, कोणत्या पध्दतीने घ्यावीत यासाठीचे मार्गदर्शन या केंद्रातून उपलब्ध करून दिले जावू शकते.
2. केंद्रातील तसेच राज्यातील सरकारने शेतक-यांसाठी सुरू केलेल्या योजना, पुरविलेल्या सुविधा याची माहितीही या केंद्रातून शेतक-यांना दिली जाईल.
3. शेतक-यांना माती परिक्षणानुसार कोणती खते वापरावीत, किती पाणी वापरावे, कोणती पीके घ्यावीत याचेही मार्गदर्शन या केंद्रांमधून केले जाईल. विशिष्ट पध्दतीने पीक घेतल्यास त्यातून चांगले उत्पन्न कसे मिळते याबाबतच्या शेतक-यांच्या यशोगाथांची माहिती या केंद्रात उपलब्ध असेल. कोणत्या बाजारपेठेत कोणत्या मालाल काय भाव आहे, पीक विमा योजना, हवामानाची माहिती, ड्रोन वापराची माहिती अशी वेगवेगळी माहिती या केंद्रातून शेतक-यांना दिली जाईल. तसेच ड्रोन वापराचे प्रशिक्षण कसे मिळेल याची माहितीही त्या केंद्रात मिळू शकेल.
4. किसान की बात –किसान सुविधा केंद्राच्या परिसरातील शेतक-यांना परस्परांशी वेगवेगळ्या मुद्द्यांवर चर्चा करण्यासाठी किसान की बातच्या माध्यमातून व्यासपीठ उपलब्ध करून दिले जाईल. या चर्चा आणि गप्पातून शेतक-यांना अनेक गोष्टींविषयीचे मार्गदर्शन सहजरित्या उपलब्ध होईल. महिन्यातून एकदा किंवा दोनदा या कार्यक्रमाचे आयोजन करता येईल. या चर्चा, गप्पा कार्यक्रमासाठी केंद्रीय खत मंत्रालयाकडून संपूर्ण वर्षाचे कॅलेंडर उपलब्ध केले जाईल.
विक्रेत्यांसाठीच्या सुविधाः-
1. संबंधीत खत कंपन्यांकडून विक्रेत्यांसाठी दर सहा महिन्याला प्रशिक्षण कार्यक्रमाचे आयोजन करण्यात येईल.
2. शेती क्षेत्राशी संबंधीत वेगवेगळ्या विषयातील तज्ञ, कृषी संशोधक, वैज्ञानिक यांच्याकडून विक्रेत्यांना मार्गदर्शन केले जाईल. खताचा योग्य प्रमाणात वापर कसा व्हावा, पिकाच्या वाढीमध्ये कोणते पौष्टीक घटक आवश्यक असतात, पिकावर रोग पडल्याची लक्षणे, माती परिक्षणानुसार खत वापराचे नियोजन, सेंद्रीय खतांचा वापर आणि फायदा, जैविक खतांचे फायदे, नॅनो फर्टीलाईझर याबाबतची माहिती वैज्ञानिक, संशोधक आणि तज्ञांकडून विक्रेत्यांना दिली जाईल.
3. या प्रशिक्षण कार्यक्रमाला किमान दहा-पंधरा विक्रेते उपस्थित राहतील याची काळजी घेणे आवश्यक आहे. या प्रशिक्षण कार्यक्रमात ही माहिती खत कंपन्यांकडून खत मंत्रालयाला पाठविली जाईल.
• खत विक्री, किटक नाशके, औषधे बी-बियाणे विक्री यासाठी आवश्यक असलेल्या सर्व शासकीय परवानग्या त्या विक्रेत्याने मिळविणे आवश्यक आहे. तसेच त्याच्याकडे जीएसटी क्रमांक असणे आवश्यक आहे. त्या केंद्रातून ज्या सेवा – सुविधा पुरविल्या जातील त्या साठीच्या आवश्यक त्या शासकीय परवानग्याही विक्रेत्याकडे असल्या पाहिजे.
• सुविधा केंद्राचा संचालक खत कपन्या, कृषी महाविद्यालये, कृषी विभागाचे अधिकारी यांच्या संपर्कात असला पाहिजे.
• विक्रेत्याने शेतक-यांशी व अन्य संबंधीतांशी त्वरेने संपर्क साधण्यासाठी आयटी तंत्रज्ञानाचा प्राधान्याने वापर केला पाहिजे. शेतक-यांचा वॉटस् अ‍ॅपवर किसान समृध्दी समुह या नावाने ग्रुप तयार करून त्याद्वारे शेतक-यांकडे वेगवेगळी माहिती तातडीने पोहचवण्याचे काम विक्रेत्याने केले पाहिजे.
• या बरोबरच खत उत्पादक कंपन्यांनी या सुविध केंद्रांच्या दर्शनी भागावर शेतक-यांना पटकन दिसतील अशा पध्दतीचे दोन इंडिकेटर बोर्ड लावले पाहिजेत. त्या केंद्राच्या परिसरातील शेतक-यांच्या मातीचे नमुने गोळा करण्यासाठी आणि त्याची तपासणी करण्यासाठीची मोबाईल सॉईल टेस्टिंग व्हॅन (फिरते माती परिक्षण केंद्र) त्या विक्रेत्याने सुरू करणे अपेक्षीत आहे. जवळच्या सरकारी बियाणे परिक्षण प्रयोग शाळेतून बी-बियाणांची जलद चाचणी करून देणे ही अपेक्षीत आहे.
सध्याची स्थितीः-
सद्या देशभरातील एक लाखाहून अधिक खत विक्री केंद्रांचे रूपांतर पंतप्रधान किसान समृद्धी केंद्रांमध्ये करण्यात आलेले आहे.उर्वरित 1.8 लाख खत विक्री दुकानांचे रूपांतर या वर्षा अखेरीस किसान समृद्धी केंद्रांमध्ये करण्यात येईल.